Бучковски навестува: Со Бугарија дефинитивно имаме „заедничка историја“, ќе се менуваат учебниците по историја, географија и литература

Дефинитивно „заедничка историја“ со Бугарија, менување не само на учебниците по историја, туку и на тие по географија и литература, и справување на говорот на омраза со многу повеќе обврски за Македонија, отколку за Софија.

Ова би било сижето од пораките, што во опсежното интервју за софиски „Дневник“ ги испрати специјалниот пратеник на Владата за надминување на недоразбирањата со соседна Бугарија, Владо Бучковски.

Бучковски претходно во друго интервју за друг медиум изјави дека РС.Македонија нема никаков проблем со решавањето на петте точки-да испрати нота со која ќе го потврди значењето на името Република Северна Македонија, ќе потврди дека нема претензии кон Бугарија, дека ќе се бори со говорот на омраза, дека ќе направи конкретни чекори за рехабилитација на граѓаните со бугарска самосвест за време на Титова Југославија и дека ќе се погрижи историската комисија да продолжи многу подобро со својата работа.

*И тука произлегува прашањето-ако тие услови, во принцип, можат да се исполнат, што во нив не беше остварливо порано? Процесот можеше да се придвижи уште во текот на летото.

-Тие услови ги имаше како список во јуни, но тој е истиот од ноември и декември минатата година. Од другата страна немаше политичка влада и тоа беше најголемиот проблем. Но, за да не стои работата статус кво, координацијата беше постојана. Велиме дека ѓаволот е во деталите. Таму имаше многу детали. Се договоривме да разговараме во изнаоѓањето решенија, но требаше политичка одлука. Министрите од двете влади треба да го усогласат текстот, што од наша страна треба да е гаранција дека Договорот за пројателство и добрососедство ќе биде успешно спроведен. Од таму започна се-од стравот на бугарска страна дека Договорот нема да биде исполнет, а од наша дека Бугарија со декларацијата во парламентот и со Рамковната позиција го прекршува Договорот. Вчера споменав дека во моментов е јасно дека двете страни сфатија оти формулата за успех е во директни разговори и чести средби, а не со сметки дека некој друг или трета страна ќе го реши обостраниот проблем. Јасно е дека има сериозна заинтересираност сега да се реши проблемот. Ако го слушнавте специјалниот пратеник на САД, Габриел Ескобар, во Скопје, тие не охрабруваат за брзо решение. Не можам да дефинирам што е брзо решение. Меѓутоа, ако се придржувам на нашата официјална политика, за македонската страна е брзо, работата да ја завршиме за еден месец.

*Со други зборови, С.Македонија исто така чувствува притисок од надвор за што говори и Бугарија?

-Тоа е очигледно. Не можеме да најдеме решение, а Бугарија волшебно да каже-ја тргаме блокадата, нема веќе блокада, треба да каже зошто. Најдовме решение за краткото и долгото име, за внатрешните работи до шестата точка. За шестата точка оставам широк простор за новата влада и за нашата предводена од Заев. Откако беше потпишан Договорот во 2017 година, Заев многу придонесе за да се најдат решенија, кои ќе ги издражат притисоците и во бугарската и во македонската јавност. Имаме притисок и од опозицијата која покажува нервоза. Ако ВМРО-ДПМНЕ е нервозна и обвинува за предавство, да знаете дека работите се движат и може да има договор. ВМРО-ДПМНЕ обвинува дека што и да договори сега Заев, ќе биде неважечко. Јас сум умерен оптимист, но сметам дека Бугарија не бива да ја пропушто историската шанса. Бугарија ни треба како партнер и сојузник, веројатно ќе преговараме во наредните 6, 8, 10 години. Тоа што сега ќе се договори и таа патна карта, што ќе биде составен дел, тоа треба да има и временска рамка за да се знае кој е одговорен. Веќе има средби и инфраструктурни проекти во Северна Македонија. Само до границата, до Деве Баир, железничката линија ќе чини 650 милиони евра. Ако се додаде инвестицијата и од бугарска страна, ќе стигне до една милијарда евра. Тоа треба да биде круна на промените на политиките.

*Наспроти сите промени што ги гледате и волјата за промени во секторите, кои не раздвојуваа со децении, како инфраструктурата, изгледа има една точка, која го попречува и компромисот, а тоа се човековите права и како се регулира прашањето на граѓаните со бугарска самосвест. Зошто е толку тешко да се говори за човекови права меѓу две европски држави во 21 век?

-Мислам дека тоа е легитимно барање и јас го поддржувам. Треба да изнајдеме решение, кое ќе гарантира дека нема да има никаква дискриминација заради самоопределувањето на нашите граѓани, кои се чувствуваат како Бугари. Треба да ги искористиме сите инструменти и можности-омбудсманот, комисијата за дискриминација, а најлесно би било ако се дојде до промена во Уставот на РС.Македонија и во Преамбулата се даде дополнителна гаранција.

*Но, за тоа нема консензус во македонскиот парламент и е исклучено да се прифати?

-И утре да започне процедурата, таа ќе продолжи цела година. Но, од друга страна ќе треба поддрѓка од опозицијата. ВМРО-ДПМНЕ е потребна за двотретинско мнозинство. Не е исклучено да зборуваме за тие теми, но не можеме веднаш да го сториме.  Треба да ги користиме другите инструменти, што ги имаме, и да разговараме за нив. Се надевам дека уште луѓе, кои чувствуваат дека им се нарушени човековите права, ќе се охрабрат да разговараме. Затоа мсилам дека многу полесно ќе најдеме решение, отколку за историските теми. За нив не можеме да го вратиме тркалото на историјата, но работата на комисијата е поважна, зашто има обврски да предложи решенија за хармонизација на учебниците по историја, географија и литература, тоа е многу важно за идните поколенија.

*Како точно можете да гарантирате поголема ефикасност во работата на комисијата? И од Скопје и од Софија се слуша дека тоа се експерти на кои владите не им се мешаат. А гледаме дека прво има напредок, па стагнација, по извесни пробиви се прави чекор назад, па дури и за личности како цар Самоил, за кои имаше компромис, одеднаш се покажа дека работите не се така едноставни. Како македонската влада може да направи комисијата да работи поефикасно-почести средби, промени во составот или нешто друго?

-Се обидовме да предложиме решенија за промена на методологијата. Ако има проблеми, решенија да бараме со медијација од искуствата на други држави, но тоа не беше прифатено. Остануваме со обидот за многу почести средби, барем еднаш месечно, работата да се интензивира. Го слушнав вашиот амбасадор Ангел Димитров и се согласувам дека политичарите не бива да се мешаат во работата на комисијата.

Но, според мене, кога политичарите потпишаа договор во кој пишува дека имаме заедничка историја, треба и едната и другата страна на комисијата да ги поттикнуваме да работат на темите за кои имаат задача-да најдат личности и настани, кои не поврзуваат.

Мислам дека е многу важно за идните поколенија и за хармонизацијата на учебниците. Сега кај ас отворено се говори за друго искуство како тоа на Словаците, Унгарците-каде не можат да се договорат, да го видиме и едниот и другиот наратив. Тоа сме го направиле-секој може да ја види архивата на Крсте Мисирков во оригинал, на бугарски и на македонски, и да дојде до заклучоци.

*Го споменавте искуството на други држави во историските спорови. Но, другите држави, кои не се Бугарија и С.Македонија, немаат заедничка историја. Може ли македонската влада да гарантира дека комисијата ќе говори само за заедничка историја, а не за споделена, што се поткраднуваше како во дискусрсот на македонските експерти, така и кај многу политичари, вклувујаќи ги и владејачките во последните години? тоа исто така придонесе за климата на недоверба.

-Да, дел од политичарите во Македонија навистина јавно користеа термин, што не соодветствува со Договорот, и тоа е една поука за иднината. Буквалното почитување на Договорот значи прифаќање и на делот за заедничка историја. Мислам дека дел од забелешките од бугарска страна беа најмногу во тој правец, дека се создаде впечаток дека С.Македонија бега, преку политичари и експерти кои не се придржуваа на тој дел од Договорот.

*Уште една точка се покажа како тешка и тоа е прашањето за говорот на омраза. Каде е границата меѓу државно спонзориран говор на омраза и информација, што ќе се појави во медиумите? На пример, кампањата, што се водеше за локалните избори во Скопје во која се појави плакат „На Скопје не му треба бугарски кимет“. Во Бугарија тоа беше протолкувано како директна порака дека да си бугарски државјанин е нешто лошо. Што може да стори владата за да се избегнат слични ситуации?

-Во дигитално време, во кое живееме, гаранции можат да дадат официјалните медиуми на двете држави. Затоа е многу добро што соработуваат МРТ и БНР, БТА и МИА. Прашањето е кога се говори од името на институциите да не се користи говорот на омраза.

Што и кога новата бугарска влада ќе објави што е успешно водење на преговорите, треба да почекаме, но мислам дека треба на почетокот на мандатот да се донесат најтешките одлуки.