(Анализа на Емилија Милчева за Дојче веле на бугарски јазик)

Можно ли е влада избрана од парламентот во уставно парламентарна земја да ги задржи на своите позиции шефовите на специјалните служби назначени од еден човек? Со оглед на нестабилната бугарска демократија и војната во Украина која ја шири нестабилноста низ светот, тоа би било еднакво на политичко самоубиство. Поранешниот премиер Иван Костов предупреди дека овие служби се опасни бидејќи немаат врска со повеќепартискиот политички систем.

Затоа нивната смена е меѓу темите за кои се разговараше на четири и полчасовниот состанок на Националниот совет на „Продолжуваме со променита“ (ПП) – во контекст на оддалечувањето на Бугарија од ЕУ и НАТО и опасноста од про-руските сили во бугарскиот парламент во наредните година или две. Дискусиите од партискиот форум станаа јавни откако ги сподели пратеникот на ПП Радостин Василев, кој ја снимал средбата. „Без промена во службите, ќе ве обвинуваат и бламираат секаде“, го цитира Борисов копретседателот на ПП, Кирил Петков. Лидерот на ГЕРБ тоа најдобро го знае – тој е свесен за можностите на службите и нивните информативни врски. Тој го смени шефот на Државната агенција за национална безбедност (ДАНС) Петко Сертов на осмиот ден од полагањето заклетва на неговата прва влада – официјално беше објавено дека одлуката била договорена меѓу Борисов и претседателот Георги Прванов.

Безбедносниот сектор во Бугарија веќе две години го контролира претседателот Румен Радев преку назначувањата од неговите управни одделенија. Да, тоа е политичарот со највисок рејтинг досега, и да – тоа е оној кој со само една крената тупаница се приклучи во уништувањето на моделот ГЕРБ, и за две години успеа да го замени со свој.

Целата претседателска војска

Резултатот е што шефовите на контраразузнавачките, надворешноразузнавачките служби, војската, НСО, агенцијата за прислушување и следење се во рацете на претседателот Румен Радев, а промените стигнаа и до нивните заменици. И се почесто неговиот советник Пламен Узунов се гледа како шета низ ходниците на МВР како кадровски офицер на секторот. Актуелниот привремен кабинет на Радев пред еден месец повторно го именуваше претседателот на ДАНС, Пламен Тончев, на функцијата, кого претходниот привремен премиер Стефан Јанев го повлече од Ќустендил, каде што раководеше со локалната дирекција. Службената влада му го продолжи мандатот до октомври 2027 година на Бисер Борисов како шеф на Државната агенција за технички операции (ДАТО). Ова е службата која се занимава со прислушување и следење.

Во јуни 2021 година беше разрешен тогашниот шеф на ДАР (Државната агенција за разузнавање) Атанас Атанасов со образложение дека не му ги дал потребните информации на претседателот Радев. Атанасов изјави дека главната причина за неговата смена е „долгата рака на Кремљ и донекаде координираните дејствија со познат бизнисмен со многу обвинувања, кои можеби се заедно со Кремљ“.

Координирано со партнерските служби

Репликите од снимката кои предизвикаа големи главоболки на ПП и нејзините лидери Кирил Петков и Асен Василев – заедно со нивната лоша кадровска политика, се поврзани и со специјалните служби. Станува збор за тоа дека имињата на идните шефови на службите се „синхронизирани со амбасадите“. Следува прашање и одговор до Василев дека „ДАНС, НСО, главен секретар на МВР – тоа се наши луѓе што ги поставува амбасадата“. Асен Василев за Нова ТВ објасни дека стои зад секој збор што го кажува на снимката и дека координацијата со партнерските служби е во ред, бидејќи Бугарија е членка на ЕУ и НАТО. Од снимката е јасно дека ПП планира да донесе надворешни консултанти кои ќе помогнат да се „изградат“ службите и да се исчисти „рускиот имот во нив“. Сосема веројатно сценарио, бидејќи не сме сами во ова, туку сме со надворешни партнери, вели Асен Василев.

Поддршката од партнерските служби е несомнено неопходна со оглед на недостигот на доверба во бугарските, и е една од неименуваните јавни пречки за пристапувањето на Бугарија во Шенген.

Со оглед на агресивната руска пропаганда, сепак, тестираниот хибрид е веќе пуштен во употреба – еве ви доказ дека Бугарија е лакеј и важните одлуки се носат во странски амбасади. ВМРО и „Преродба“, за кои со задоволство би гласала (со сопствено признание) руската амбасадорка Елеонора Митрофанова, веќе поднеле пријави до обвинителството – за кривично дело против републиката сторено со „синхронизацијата“.

Позиционирање во локалната власт

„Рудигејт“, како што сега ја нарекуваат аферата со снимката, ги откри и амбициите на претседателот да се позиционира во локалната власт. Асен Василев сликовито го опиша процесот со зборовите: „Бидејќи Радев под едната рака го има Гешев, под другата Копринков (Николај Копринков, советник на претседателот, б.а.). И со едната рака ги поткупува, со другата им се заканува. И тоа во моментот им се случува апсолутно на сите градоначалници на ГЕРБ (ГЕРБ има монопол во локалната власт, б.а.). И наместо да имаме ГЕРБ 25 отсто, ќе имаме ГЕРБ 15 отсто и про-Кремљ партија на Радев со локалните градоначалници“.

Како Радев го фати под рака Гешев – нели кренатата тупаница беше и против него, а тој не го потпиша и указот за неговиот избор. Не го потпиша, но го објасни со тоа што немало конкурс и конкуренција, бидејќи кандидатурата на Иван Гешев била единствена – иако бројот на кандидати не зависел од Гешев.

Претседателот досега не се изјасни за снимката и за спомнувањето на неговото име во неа. Иван Костов предупреди дека руски интерес е да нема редовна влада во Бугарија и затоа руските специјални служби се обидуваат да го разбијат политичкиот систем, а Радев „некако им служи“. Потврда може да се најде во позициите кои претседателот ги искажува за неутралност кон војната во Украина и недавањето воена помош и слично. Тешко може да се заборави дека за неговиот избор како претседателски кандидат на БСП е осомничен поранешниот жител на КГБ во Бугарија, ген. Леонид Решетников. Во интервјуто со починатиот новинар Георги Коритаров за програмата „Слободна зона“ во 2016 година, Решетников призна дека новоизбраниот претседател Радев може „да одигра значителна улога“ во излегувањето на Бугарија од ЕУ и НАТО. Денес веќе се гледаат и помагачите во овој процес – партијата „Преродба“.

Дали е можно владата што избира парламентот во уставно парламентарна земја да ги задржи шефовите на специјалните служби кои ги именувал човек назначен за претседател според профил одреден од Москва? Во име на националниот суверенитет и безбедност, итно треба да бидат сменети.