Рускиот претседател Владимир Путин се фали со својата нова нуклеарна крстосувачка ракета Буревестник – „уникатен изум“ со „неограничен дострел“. Што всушност се знае за оружјето?

Во видео објавено од Кремљ, кое наводно покажува пробив во развојот на сосема ново оружје, првото нешто што го забележувате е она што не можете да го видите: самото оружје. Наместо тоа, снимката го прикажува рускиот претседател Владимир Путин како седи високо на маса во едноставна конференциска сала, а началникот на Генералштабот Валериј Герасимов седи пониско од него. Двајцата мажи носат камуфлажни униформи и разговараат за тестот на крстосувачката ракета Буревестник („Сторм Хералд“) на 21 октомври.

 

Она што ја прави оваа ракета посебна е тоа што, наместо конвенционален ракетен мотор, таа се напојува со нуклеарен мотор. „Никој во светот нема такво оружје“, тврди Путин.

Герасимов зборува за „неограничениот дострел“ – повеќе од 14.000 километри – што ракетата го поминала за време на 15-часовниот лет. Крстосувачката ракета може да носи конвенционални или нуклеарни боеви глави. Русија работи на оружјето од 2001 година, а НАТО го нарекува „Скајфол“.

Колку е веројатно дека новата ракета на Русија ќе биде употребена?

„Клучните тестови сега се завршени“, рече Путин. Норвешката воена разузнавачка служба во понеделникот соопшти дека тестот е извршен минатата недела од архипелагот Новаја Земја во Баренцовото Море.

„Можеме да потврдиме дека Русија спроведе нов тест на крстосувачката ракета со долг дострел Буревестник на Новаја Земја“, изјави за Ројтерс вицеадмиралот Нилс Андреас Стенсонес, шеф на норвешката разузнавачка служба.

Но, дали ова навистина значи дека оружјето, откриено во 2018 година, наскоро би можело да биде ставено во употреба? Експертите се скептични. Според Карл Масала, професор по меѓународна политика на Универзитетот Бундесвер во Минхен, од 14-те познати тестови, само три биле успешни, додека 11 не успеале.

Нико Ланге, виш соработник на Минхенската безбедносна конференција, се изрази малку саркастично на платформата „X“. Неговата анализа на видеото од Кремљ: „Циркусот околу рускиот ракетен тест Буревестник е првенствено насочен кон споменување на зборот „нуклеарен“ што е можно почесто.“

Зошто Русија сега зборува за Буревестник?

На прашањето зошто успешниот тест беше објавен сега, Масала прво посочува на нуклеарните вежби на НАТО. Годишната вежба „Непоколебливо пладне“ штотуку заврши – две недели, околу 70 авиони од четиринаесет земји-членки на НАТО извршија маневри над Северното Море, симулирајќи одбрана на сојузничките територии со нуклеарно оружје. Во исто време, руските нуклеарни сили одржуваа свои вежби.

Масала гледа друга причина: „Објавата за успешниот тест доаѓа во време кога Доналд Трамп ги заострува санкциите. Потсетувањето дека Русија е нуклеарна сила е дел од вообичаената стратегија на Путин.“

 

САД неодамна воведоа нови санкции врз руските нафтени компании откако плановите за средба меѓу Трамп и Путин во Будимпешта пропаднаа поради недостатокот на интерес на Русија за завршување на војната во Украина.

Трамп ги нарече тестовите „несоодветни“. Тој рече дека Русија треба „да стави крај на војната што трае речиси четири години, наместо да тестира ракети“. Портпаролот на Кремљ, Дмитриј Песков, ги отфрли критиките, нагласувајќи дека Русија „ќе се води исклучиво од националните интереси“.

Може ли НАТО воопшто да се одбрани од вакви ракетни напади?

Според руските тврдења, „Буревестник“ е тешко да се пресретне. Герасимов рече дека ракетата изведува „сложени хоризонтални и вертикални маневри“ за време на летот за да ги демонстрира своите способности за избегнување. Неговиот огромен дострел наводно ѝ овозможува да ја обиколи Земјата неколку пати и да ги избегне сите одбранбени системи.

 

Професорот Масала потврдува дека ракетата „може да лета по различни траектории и може да се контролира до крај“, што го отежнува нејзиното пресретнување. „Но, тоа не е супероружје на кое не може да се спротивстави“, додава тој. „Ракетата патува побавно од брзината на звукот, што значи дека сè уште може да се открие и потенцијално да се собори“.

Џефри Луис, експерт за неширење на нуклеарно оружје и контрола на оружјето во Институтот Мидлбери во Калифорнија, за Ројтерс изјави дека речиси неограничената траекторија на ракетата би можела да ѝ овозможи да избегне одбрана. „Од друга страна, би можеле да бидат распоредени дополнителни пресретнувачи или авиони за да ја соборат. Значи, системот не е непобедлив – но е дел од сè пожестоката трка во вооружување во која се наоѓаме во моментов.“

Како функционира нуклеарниот погон – и дали е испробан претходно?

Принципот на работа на Буревестник може да се спореди, едноставно кажано, со оној на класичен млазен мотор: воздухот се вшмукува, потоа се загрева и создава потисок. Во Буревестник, наместо да согорува гориво, нуклеарниот реактор генерира енергија. Ова значи дека не му требаат големи количини гориво, што овозможува многу поголем дострел.

Идејата за крстосувачка ракета на нуклеарен погон датира од средината на 20 век: помеѓу 1957 и 1964 година, американската војска развила сличен тип мотор како дел од „Проектот Плутон“, но програмата била суспендирана бидејќи поновите технологии за млазни мотори биле попрактични и не произведувале радиоактивни гасови.

Во слично време, Советскиот Сојуз работел на бомбардерот Ту-119 на нуклеарен погон, но проектот бил напуштен бидејќи инженерите не можеле да осмислат доволно ниво на заштита од зрачење што нема да биде премногу тешко за авионот.

Колку е опасно зрачењето од оваа ракета?

Претходните проценки предизвикаа загриженост дека нуклеарниот мотор може да испушти зрачење за време на летот. „Претпазлив сум во врска со тврдењата дека ова е „летачки Чернобил““, изјави за ДВ независниот нуклеарен експерт Павел Подвиг. „Доколку имаше радиоактивно истекување, досега ќе беше откриено“. Николај Соков од Виенскиот центар за разоружување и неширење на нуклеарно оружје се согласува: „Тоа беше тешка задача. Росатом очигледно успеа да развие погон кој не испушта сериозни количини на зрачење за време на летот“, рече тој.

Многу поопасно сценарио се смета за несреќа за време на лансирањето или во лет. Најсериозниот инцидент во рамките на проектот Буревестник се случи на 8 август 2019 година, кога се случи експлозија на истражувачко место на Белото Море, илјада километри северно од Москва. Петмина вработени во државната нуклеарна компанија Росатом беа убиени, а локално беа регистрирани зголемени нивоа на зрачење. Неколку од колегите на работниците беа фрлени во морето од експлозијата. Не е познато дали имало смртни случаи од зрачење