Можно ли е истиот ден кога беше избран за редовен член на МАНУ, проф. Драги Ѓоргиев, да престане да го служи меморијата и одеднаш да заборавил што зборувал претходно? По се изгледа, да!

Зашто, проф. Ѓоргиев, како копретседавач од наша страна на заедничката македонско-бугарска комисија за прашања од историјата и за учебниците, почетокот на дводневната средба ја најави помпезно и со многу оптимизам. Па, врз основа на „позитивната атмосфера“, што сега владеела меѓу членовите на комисијата од двете страни, најави решавање на спорот околу цар Самоил и на целото средновековие, а по можност, ако има доволно време, и за Гоце Делчев.

А, само пред нецела година, на 25 мај лани, во интервју за БТВ говореше нешто сосема друго.

-Духот на работата на комисијата се промени поради некои други работи, не поради тоа што Бугарија даде поддршка за влез во НАТО и со тоа ние ја исполнивме нашата цел и не сакаме да работиме. Доколку тоа беше така, можеби оваа држава и ќе ја прекинеше работата на комисијата. Меѓутоа, апсолутно тоа не е целта. Промената на работата на комисијата, би рекол, дека се случи поради неколку политички настани, декларации, кои беа, пред сè, усвоени во бугарското општество. Видете, ако ние треба да изградиме заеднички став во комисијата за тоа, на пример, дека треба заеднички да го чествуваме Гоце Делчев, а притоа државата со која треба заеднички да го чествуваме Гоце Делчев не го признава македонскиот јазик, тврди дека ние сме нација од 44-та година, Титова? Како може ние една таква препорака да дадеме до нашата Влада? Како можеме да дадеме таква препорака за држава која не нè признава онака како што сметаме ние дека како нација постоиме? И на кој начин таа јавност овде ќе ја прифати таа препорака, изјави тогаш меѓу другото Ѓоргиев.

Значи, за сега веќе академик Ѓоргиев, клучни за застојот во работата на комисијата биле бугарските документи усвоени во нивното Народно собрание, со кои се негира постоењето на Македонците до 1944 година, а македонскиот јазик е јазична норма на бугарскиот.

И до ден денес, наспроти промените на власта во Бугарија, тие документи не се поништени и се уште се во сила. Но, тоа очигледно не е проблем за Ѓоргиев, кој сега е одушевен од „позитивната атмосфера“! Недостасува само членовите на комисијата заеднички да седнат во кафеана и да мавнат, ни помалку, ни повеќе, туку по три чашки ракија! Не е важно дали ќе биде „жолта“ или некоја друга. Зашто, нели, според поранешниот министер за одбрана на Бугарија, Красимир Каракачанов, кога тој седел со македонски политичари по кафеани, по три чашки сите признавале дека биле Бугари! Е, сега, некој може да забележи дека Ѓоргиев не е политичар. Да, фактички не е, но судејќи според служењето со меморијата, повеќе од очигледно-е!

Леснотијата со која го најави решавањето на спорот со цар Самоил и целото средновековие не е ни малку наивно. Во прашање се нашите учебници со кои ќе се образувааат идните генерации. И во во неа не се наоѓа само името на цар Самоил, туку целата тематска содржина во која се вклучени прашањата за населувањето на Словените на Балканот, создавањето и проширувањето на бугарската држава, христијанизирањето на Бугарите, населувањето на Словените во Македонија, македонските склавинии, односот на Словените кон староседелците, словенските опсади на Солун, појавата и развитокот на словенската писменост и култура, создавањето на словенската азбука и писменост, дејноста на св.Климент и св.Наум, создавањето и ширењето на македонската средновековна држава, проширувањето на македонската држава, пропаѓањето на македонското царство и завршува со Охридската архиепископија, нејзината организација и значење.

Очигледно, токму од формулацијата за цар Самоил зависат многу работи. А, за волја на вистината, токму во овој дел се употребува и формулацијата за Бугарите како „татари“, што тие ја сметаат за навредлива.

Цар Самоил прво се водеше како решена личност, но потоа се проблематизираше. Првиот човек на бугарскиот дел од комисијата, Ангел Димитров, пред средбата во февруари годинава, во интервју за софиски „Труд“, објасни на што се должат споровите околу него.

-Да, во протоколот се велеше дека тој е бугарски владетел, продолжувач на бугарската царска традиција. Кога подоцна стана збор тоа да биде ставено во учебниците, нашите колеги избегаа од таа определба-тоа не било за учебниците, туку само за политичка употреба. Тие двојни стандарди се одраз на една нивна методологија, изјави Димитров.

Во декември 2020 година, пак, Ѓоргиев, кога станува збор за Самоил изјави:

-Од наша страна, понудивме при претставувањето на цар Самоил во учебниците, учениците да имаат две перспективи на таа Самоилова држава-дека е наследник на средновековното Бугарско царство, но и дека е независно царство. Од бугарска страна се инсистираше да биде само царство кое ја наследува традицијата на првото Бугарско царство. Тука заглавивме, тие инсистираа само на нивното гледање.

Цар Самоил беше основна тема и на три колумни на членови на комисијата од двете страни, во кои самите наслови го отсликуваа и приодот кон неговата личност, но и сфаќањето на терминот „заедничка историја“.

Па така, членот на комисијата од бугарска страна Наум Кајчев, во мкд.мк во јуни/јули минатата година го објави првиот текст насловен како „За обединувањето околу нашата заедничка историја-цар Самоил erga omnes“. Веднаш потоа му „реплицираа“ Огнен Вангелов и Љупчо Ристески со свој текст со наслов „Обединување околу „историските вистини“ или околу различности?“. И „допишувањето“ заврши со нов текст на Кајчев од 13 јули 2021 година со ист наслов како и првиот „За обединуваето околу нашата заедничка историја-цар Самоил erga omnes II“.

Од изјавите и од текстовите се поставуваат две клучни прашања. Првото е дали цар Самоил ќе биде прифатен само како наследник на Бугарското царство или како цар на независно царство? И второто, што произлегува од првото, дали кон Самоил, а со тоа и кон целото средновековие ќе се има бугарски приод erga omnes, или македонски, што ќе значи „обединување околу различностите“?