Некогаш кога ви се чини дека светот се смалува и стеснува и дека нема простор за сон, токму тогаш настанува нешто неочекувано, под дејство на силен притисок на природната рамнотежа и математика на стварите, неизбежно раѓање, експлозија, цутење, ширење и сеопфатна живототворност, вели Наташа Сарџоска е поетеса, писателка, професор, антрополог и преведувач.

Нејзината стихозбирка „Крстна коска“ , издание на ПНВ Публикации годинава е поместена меѓу најдобрите и најквалитетни книжевни преводи во Италија. Минатата година „Крстна коска“ се најде и во потесниот избор за наградата „Браќа Миладиновци” што ја доделуваат Струшките вечери на поезијата, а истата година пред бројната публика на промоција во Охрид ја претстави проф. д-р Димитар Пандев.

Сарџоска е единствената авторка од странство која ја доби и специјалната награда за поезија „Дон Луиџи де Лиегро“ за посебни заслуги за поетско творештво на италијански јазик во Рим, Италија.

Комисијата предводена од книжевните критичари, теоретичари и поети Мануел Коен, Ренато Фјорито, Лука Бенаси, Ана Марија Курчи, Фламинија Кручани, Рафаела Фацио и Микела Ѕанарела, покрај песните на десетина други италијански поети и поетеси, ги наградија и необјавените песни на Сарџоска напишани на италијански јазик. Сите наградени песни се објавени во антологијата на издавачката куќа „Тера д’Уливи Едициони“.

Оваа награда се доделува веќе девет години и е под покровителство на Фондацијата „Дон Лиегро“, Владата на Италија, Општината на градот Рим, Регионот Лацио, а годинашното издание се одржа во палатата „Пасарини Филети“ под покровителство на Претседателот на Италија, Серџо Матарела.

Со неа разговаравме во пресрет на Нова година, за желбите, очекувањата, наградите…

Вашата стихозбирка „Крстна коска“ се вброи меѓу најдобрите и најквалитетни преводи во Италија. Што значеше ова за Вас?

Огромно изненадување за мене и како поетеса и како преведувач, пред сѐ, затоа што гласале над 600 писатели, поети, преведувачи, книжевни критичари, новинари, книжари, а тоа значи дека мојата книга допрела до голем број на читатели. Изборот го организира реномираната галерија, книжарница, издавачка куќа и портал Индискрето од Фиренца. Од илјадници преведени книги мојата поетска книга се најде на 12-то место меѓу 20 најдобри преводи на поезија заедно со преводи на врвни светски автори како Маргарет Атвуд, Луиз Глук, Роберто Болањо и Никос Казанѕакис. Не очекував вакво признание затоа што книгата ја преведов на јазик кој не ми е мајчин јазик. Веста ми ја соопшти издавачката куќа Интерно Поезиа и ова е неизмерна чест за мене затоа што доаѓа од Италија, земја што ми пружила неизмерени професионални и образовни можности, каде што студирав, работев и живеев.

Освен тоа, песни од оваа книга беа преведени и објавени во разни печатени и електронски книжевни списанија и ревии во Бразил, Перу, Чиле, Аргентина, Канада, САД, Мексико, Србија, Хрватска, Косово, Албанија, Португалија, а тоа ме радува многу зашто најважно нешто за поет и писател од мал јазик како македонскиот е да биде преведен на други јазици.

фото Евгениј Хоуп

И покрај пандемијата Вие имавте мошне успешна година на професионален план. Како ја доживеавте вие?

Бев многу исплашена кога настана застојот на светско ниво и кога во март и април бевме затворени и заробени во наметнатата лишеност од слобода на движење. Но набрзо за два месеци пазарот стана дигитално глобален и почнав да работам како преведувач и за меѓународни организации, некои од нив со седиште во Виена и Брисел.

Некогаш кога ви се чини дека светот се смалува и стеснува и дека нема простор за сон, токму тогаш настанува нешто неочекувано, под дејство на силен притисок на природната рамнотежа и математика на стварите, неизбежно раѓање, експлозија, цутење, ширење и сеопфатна живототворност.

Секогаш се трудам да најдам излез и од најбезизлезните ситуации. Сфатив дека природата се бунтува против безграничната и надмена одлика на човечкото суштество и дека треба да се смириме и соземеме. Си реков, во ред, што имам, а што немам. Сфатив дека немам можност да работам сѐ што сакам и да патувам каде што сакам, но дека имам многу време и слобода да тихувам и да се повлечам и така решив да го правам она што најдобро го знам: да пишувам. Пишував роман, колумни за весникот „Фокус“, разни мисли, стихови, речиси секој ден одев на Водно, летото го поминав во Охрид, се вратив и на моите онлајн предавања на Универзитетот Шилер во Германија и преведов значајни книжевни дела од португалски, италијански и француски јазик за Струшките вечери на поезијата.

Но професионално најважно е што ми излезе поетската книга „Крстна коска“ во Италија со поддршка од Министерството за култура на РСМ во рамки на програмата за промоција на македонската книжевност и јазик; ја добив наградата „Дон Луиџи де Лиегро“ за посебни заслуги за творештво на италијански јазик; гостував на неколку светски онлајн поетски фестивали во Колумбија, Индија, Аргентина, Италија и Мексико и го завршив првиот нацрт на мојот роман што се надевам дека ќе излезе годинава.

фото: Ирена Мила

Какви искуства ќе понесете од 2020?

Бездруго контрадикторни.

Од една страна, тмурното искуство – без никаков когнитивен претходник – на изолација, отуѓување, самотија, отстранетост, беспомошност, страв и непознание за иднината, забрана на секакви видови на движења, патувања и чувството дека сте непожелен граѓанин надвор од земјата, недовербата кон надворешниот свет и кон другите луѓе како можни носители на зараза, ме доведе во необична творечка и плодна самотија за време на којашто интензивно работев на моето прво долго и големо прозно дело. Објавив и расказ во Антологија на изолацијата Карантински приказни на Издавачки центар ТРИ и тоа ми носи голема радост зашто средствата од продажбата беа со хуман и солидарен предзнак и обезбедија донација за болницата во Козле.

Но од друга страна – најважно од сѐ – 2020 за мене беше исклучително значајна, раскошна, среќна и убава година поради едно благородно, светло, просветлувачко, проблеснувачко искуство што ќе го понесам од оваа година па сѐ до вечноста и за коешто сум благодарна: љубовта што ми се случи од пред некој месец со еден прекрасен човек е вистински суштинска за моето постоење затоа што ми ја врати убавината и чистотата на душата и надежта и вербата дека можам да сакам. А љубовта е токму тоа, таа безусловна, безрезервна, великодушна состојба на постоење, прифаќање, верување и давање. Таа ја чисти нашата душа, го чисти нашиот живот. Љубовта всушност нѐ враќа во живот.

Имате ли новогодишна желба? Која е?

Се обидувам да немам желби. Така полесно и поведро живеам. Мојата личност, мојот личен строеж не се развива по патот на желбите. Кога бев дете, татко ми речиси никогаш не ми ги исполнуваше моите детски желби кои во суштина се сведуваа на сушто имитирање на другите деца (сакам бенетон, левис, најк, играчки и сл.) и ме учеше да се свртам кон длабочината на доживувањето, кон набљудувањето на стварноста од повеќе перспективи и кон причинско-последичниот однос во животот. Желбите се творба на умот, стапица на потребата, непријател на нашиот внатрешен мир, извор на многу погрешни очекувања. Вреден работник сум со железна дисциплина и ентузијазам и се борам несебично за она што го сакам.

Верувам во секојдневни промени, внатрешни промени, преобразби на духот, бесконечни трансформации на бидувањето, па оттаму би сакала светот да стане подобро место за живеење за сите луѓе, без зло, без омраза. Би сакала и Човекот да се разбуди од стравот и несвесноста, да ги скрши оковите на илузијата, да се крене на некои повисоки нивоа на постоење и да трага по слобода. Ретко среќаваме луѓе што се автентично свои и луѓе што живеат во вистина, затоа што повеќето луѓе живеат според шаблони, скици, трансакции, аналогии, ознаки, формули, инфлуенсери, советници, културолошки и општествени структури, потрошувачки ропства и фобии итн., луѓе кои дури и љубовта ја сведуваат на банкарска операција. А слободата на личноста да се развива и да се стреми кон автентичното доживување на себеси е најважното нешто во овој живот веќе ограничен сам по себе од многу фактори. Но не говорам за онаа конвенционална слобода на непокорност, на непослушност и на правење сѐ и сешто (зашто како и робувањето на догми така и бунтот е вид на ропство на умот!), туку за внатрешната, онтолошка слобода да се избере и живее живот според нашите лични вредности и верувања. Потребна е храброст зашто таа слобода носи и несигурност и неизвесност.

Годинава во заминување ни покажа (и се надевам нѐ научи) дека и несигурноста и неизвесноста се природни човечки состојби во кои може да се живее и да се расте, иако човекот како сѐ уште да не разбира дека цел живот му поминува во потрага по сигурна рамка (статус, брак, пари, кариера, престиж…) или скелет за којшто грчевито ќе се држи за да не падне, а тоа и не е ништо друго освен ментален конструкт, емотивна илузија, оптичка измама.

Би сакала, и како писателка и како антрополог, човекот да го живее својот сопствен живот по секоја цена, макар ако треба и да се коцка симболички – зашто како што вели Карлос Кастанеда „за да почнете да живеете, морате првин да загубите сѐ“ – , без условување и препораки, зашто животот и скапоцен, уникатен и за жал краток (во најдобар случај имаме само 80 години на располагање) во најбрутална биолошка смисла на зборот. Би сакала да се препуштиме на природниот тек на животот и да не се обидуваме да го разбереме, зашто животот е отаде секакво можно разбирање.

Всушност, оваа година ни покажа колку животот е неизвесен и несигурен, иако, и покрај тоа ново и ретко познание, човекот и натаму ѝ робува на потрагата по сигурно пристаниште, бегајќи од слободната пловидба по бесното и чудесно море што му се крева како бодро црвено знаме над хоризонтот. Сигурноста во суштина е антипод на слободата.

 

Какви се Вашите планови за следната година?

Најважен план ми е да го завршам мојот роман и да го предадам во рацете на мојата издавачка куќа. Се надевам на голем број читатели. И натаму пишувам поезија, но ништо од сето досега напишано сѐ уште не ми е зрело за објавување. Предавања на Универзитетот Шилер во Германија, ако даде Господ и патувања и гостувања во неколку земји каде што сум веќе поканета како поетеса (Хрватска, Италија, Норвешка, Колумбија), нов превод од една интересна каталонска авторка за Издавачки центар ТРИ, редовен спорт, јога, планина, нов дом, внатрешна свежина, ведрина и почит кон хармонијата на моето тело и дух, кон здравјето и кон природата.